मुक्त मी

जसा Mother's Day तसा Father's Day. 

ख्रिस्ती कैलेंडर नुसार साधारण जूनच्या तिसर्‍या रविवारी Father's day जगभर साजरा केला जातो. Father's day ची अशी निश्चित तारीख उपलब्ध नाही. 

यः पाति स पिता अर्थात "जो रक्षण करतो तो पिता" Father is he who protects. आपल्या संस्कृतीत मातृत्व देवो भव, पितृ देवो भव आहे तसे पाश्चात्य देशाच्या सभ्यता मध्ये Father's day. 

दरवर्षी Father's day येतो आणि जातो पण आपण काय करतो? कसं celebrate करतो? हेही तितकंच महत्त्वाचं असतं. वडिलांना भेट वस्तू, महागडे gifts देऊन किंवा एखाद्या restaurant मध्ये जाऊन celebrate करणे, enjoy करणे असा अनेकांचा plan असतो. किंबहुना आम्ही असेच साजरे करत असतो. वडिलांना आनंद होतो. तो आनंद त्यांच्या चेहर्‍यावर दिसतो. हा आनंद फक्त एका दिवसासाठी का बरं असतो तो वर्षभर टिकून राहावा यासाठी आमचा प्रयत्न का नसतो याचा विचार आम्ही कधी केला आहे का? आजच्या तारखेला हा विचार करतो का? विचारा प्रश्न स्वतःच्या मनाला !

एकत्र कुटुंब पद्धती म्हणजे Joints family. एकत्र कुटुंब पद्धतीची जागा आज विभक्त कुटुंब पद्धतीने घेतली आहे. पाश्चिमात्य देशात मुलगा, मुलगी मोठी झाली त्यांना व्यवहारिक ज्ञान प्राप्त झाले, कमावते झाले की लग्न होऊन स्वतंत्र राहू लागतात. मग आठवड्यातुन किंवा महिन्यातून एकदा weekend ला भेट. त्या भेटीत भेटण्याची ओढ, प्रेमाचा ओलावा, नातेसंबंध याचा किती टक्के भाग असतो भेटण्यात. कारण आम्ही हृदयशून्य झालो आहेत. हृदयातून भेटतो का? मुले आपल्या dad ला फोन करून विचारतात Dad next weekend ला भेटूया किंवा dad स्वतः आपल्या मुलाला, मुलीला भेटायला येतात. वडिलांच्या प्रेमाची गिनती, मूल्य होऊच शकत नाही पण ते आजकालच्या sophisticated, well educated असलेल्या मुलांना कधी आणि कसे समजणार? ही वास्तव परिस्थिती आहे पाश्चिमात्य देशांची. आपल्याकडे फारसी चांगली परिस्थिती आहे असे ही म्हणता येणार नाही. आज कित्येक वृद्धाश्रमात आई वडील आपल्याला भेटायला मुले येतील या आशेने चातक पक्षासारखे डोळे लावून वाट पाहत बसले असतात. वृद्धाश्रमात गेल्यावर वृद्धाश्रमाची काय बिकट अवस्था आहे हे तिथे गेल्यावर कळते. लहान असताना नकळत प्रेम मिळत असते मोठे झाल्यावर तारुण्यात प्रेम कमवाव लागते आम्ही म्हातारपणी प्रेम मागायची वेळ येते. यावर अनेक चित्रपट, movies येऊन गेले आपण  त्यातून काय शिकवण घेतो,  काय पाहतो हे आपल्याच माहिती. 

विषय आहे वडील आणि हा काय सांगत बसलाय पाश्चिमात्य देशाचं आणि कुटुंब पद्धतीच. कुटुंबातील कर्ता सदस्य हा पुरूष असतो. ज्यांना वडिलांच प्रेम लाभले त्यांच्या सानिध्यात राहिले ते धन्य. नाहीतर आज कित्येक मुले, मुली वडीलांच्या प्रेमापासून वंचित आहेत. शाळा सुटल्यावर बाबा घ्यायला येतील. अरे पप्पा आहेत ना तू कशाला टेंशन घेतोस. लहान मुले पप्पा घरी आल्यावर पहिली पप्पांची बॅग चेक करणार आज काय आणले आहे. काही आवडीचे असेल तर किती आनंद होतो. आपल्या पेक्षा वडिलांना. त्यांना माहित असते office सुटल्यावर आज काहीतरी घेऊन गेले पाहिजे मुले वाट बघत असणार किती काळजी असते. जेव्हा वडिल शरीराने समोर नसतात तेव्हा या सर्व आठवणी जाग्या होत्या अगदी टवटवीत फुलांसारख्या तरल होऊन डोळ्यासमोरून जातात. वडिल त्या नारळा सारखेच असतात. बाहेरून कडक, शिस्तीचे पण तितकेच आतून मधुर असतात. त्यांच्या प्रेमात गोडवा असतो. त्यांना झालेल दुःख इतर कोणालाही न सांगता ते दुःख स्वतः पचवत असतात आणि आपल्याला याचा ठावठिकाणा, अंदाज ही नसतो. आपण त्यांना ओळखण्यात कमी पडतो ठीक आहे लहान असताना पण मोठे झाल्यावर म्हातारपणात त्यांना मुलाच्या प्रेमाची भूक असते. लहान असताना वडिलांकडून मुलाला खूप प्रेम मिळाले असते आणि तेच प्रेम वडिलांना मुलाकडून हवं असते. तिथे मुलगा कमी पडतो लग्न झाल्यावर स्वतंत्र राहून अथवा वृद्धाश्रमात पाठवून केवळ दुःख देत असतो. याला Father's day म्हणायचे का?? ही आहे आजची परिस्थिती. 

वडीलांच्या संपत्तीवर हक्क गाजविणाऱ्या तरुणांनी वडीलांच्या संपत्तीवर नव्हे तर त्यांनी केलेल्या संस्कारावर, त्यांनी दाखविलल्या  योग्य मार्गावर चालणे त्यांच नाव मोठं करणे हे मुलाचे प्रथम कर्तव्य आहे तेव्हा वडिलांच्या चेहर्‍यावर खरं हसू पाहायला मिळेल. खरा आनंद पाहायला मिळेल. मुलाने आपल्या पावलावर पाऊल ठेवून चालत असल्याचे पाहून त्यांना अभिमान वाटेल जीवन धन्य सार्थक झाल्याचे वाटेल. 

आयुष्य तर जगत आहे पण तुम्ही सोबत नसल्याचे दुःख होतेय तुम्ही गेल्यावर तो आनंद मात्र राहिला नाही. तुमचे आशिर्वाद, संस्कार, विचार आणि तुम्ही केलेले अथांग प्रेम कायम सोबत असणार आहे. 

Love is not getting but giving result of the pure living.

- महेश 

All rights Reserved, 2022@Mahesh Bhuwad

​​मम्मी जब पुछती है ?

माँ, माता, ऐसे अनेक नाम हैं माता के । लेकीन आज के ज़माने में हम सभी Universal नाम से ही पुकारते है । मम्मी, मम्मा, मॉम और भी कही नामों से। जिसे जो अच्छा लगता वही सही. जब मम्मी हमसे पुछती है ?

मम्मी : मेरा काम हुआ की नहीं ?

लडका : नहीं मम्मी 

मम्मी : क्या कर रहे वो ?

लडका : हां बस एक मिनिट में करता हूं

इस चक्कर में लडका मम्मी का काम भूल जाता है । काम पुरा भी नहीं होता । लेकीन मम्मी कुछ ज्यादा बोलती नहीं । आजकल की मम्मा बोल देती है बहुत दाठती है। पुराने ज़माने के टाईम पर मां जितना अपने बच्चों पर जितना प्यार करती थी शायद उतना प्यार आज कल की आधुनिक मम्मा, मम्मी मॉम करती होगी क्या मालूम नहीं ?? आखिर मां मां ही होती हैं ।

जब ऑफिस मे बॉस पूछता है ।

बॉस : काम हूआ की नहीं ?

तब हमारा जवाब क्या होता है ? खुद से पूछो क्या होता है virtual हैं  

कर्मचारी : बोलता हैं yes boss हुआं है भेज देता हूं।

बॉस : हां जल्दी भेज । 

बॉस : उसमें बहुत सारी मिस्टेक्स है। बॉस चिल्लाता हैं ! क्या किया इतना time से ? क्या कर रहे हैं थे ? करना हैं तो करो नहीं तो छोड़ दो जॉब । तू नहीं तो और सही ।

बॉस का घुस्सा देखकर हम प्रामाणिक तासे काम करते है ओर पुरा करते हैं । उसकी तनखा भी मिलती हैं जहां हम काम करते हैं वहां पर बॉस हमारा Universal होता है।

मन में सवाल आता हैं जब कोई वर्ल्ड चलानेवाला पुछेगा तो हमारा जवाब कैसा होगा ?

भगवान : यह Universal मैंने बनाया हैं यह मेरी University हैं ।

 Universal Power जब पुछेगी क्या काम किया मेरा तब हमारा जवाब क्या होगा ?

भगवान : सभी report's updates जल्दी दो । आज की तारीख तक क्या काम किया मेरा ?

भक्त : हां मंदिर गया था पुजा पाठ हवन कुंड किया । गरीब को दान किया । बहुत से लोगों की मदत की । पेड़ पौधे लगाए । और भी कुछ किया एक नया flat/plot लिया अभी उसके कुछ EMI बाकी है । नहीं गाड़ी ली है । बहुत पैसे हैं । लेकिन shopping, travel, खाने में और wife के parlour में जल्दी खत्म होते हैं । अच्छी job  भी है सबकुछ ठीक ठाक है । सब आपकी कृपा ।  

भगवान : मुझे तुम्हारी इस बातों में अटकना नहीं हैं । यह सब किसके लिए किया था ? 

भक्त : क्या आप भी भगवान ! घर चलाने के लिए बिवी, बच्चों के लिए। मतलब सब तुम्हारे के लिए । हां यही सब मेरे लिए और परिवार के लिए किया । 

भगवान : और मेरे लिए क्या किया ? 

भक्त : किया है ना बताया आपको मंदिर, पावती फाड़ा सब किया है । 

भगवान : लेकीन मेरा काम किधर है जो तुमने अभी तक नहीं किया ?

भक्त : कौनसा भगवान ? 

भगवान : गीता, वेद उपनिषद्, रामायण, महाभारत में बताया है वो काम किधर है ? कितने लोगों के जीवन में अधंकार जलाकर प्रकाश दीया जलाया । नहीं किया ना । 

भक्त : हां नहीं किया लेकिन आपने जो गीता में बताया है वहीं उसकी market value भी नहीं है popular book नहीं है । और कोई भी share नहीं करता ।

भगवान : तुम्हारे जैसे और कितने लोग होंगे जिन्होंने मेरा अभीतक काम किया नहीं उनकी average निकाली तो शायद १०% भी नहीं होगी । वर्तमान ही तुमारा आनेवाला कल है। तुम्हारा वर्तमान आज ऐसा है तो आनेवाला भविष्य कैसा होगा । तुम्हारी भाषा में बोलूं तो जितना performance अच्छा उतना  pramotion. तो सोचो और किसका काम करना है ?

स्वयंम विचार किजिए ।

महेश

 

 

            मनोजवं मारुततुल्यवेगं, जितेन्द्रियं बुद्धिमतां वरिष्ठ । 

            वातात्मजं वानरयूथमुख्यं, श्रीरामदूतं शरणं प्रपद्ये ।।

आज पवनपुत्र, अंजनीपुत्र, रामभक्त हनुमानाचा जन्मदिवस. सात चिरंजीवी मधील एक हनुमान. प्रश्न पडतो कि भक्त मोठा कि भगवान? शिवालय म्हटले कि शंकर आणि नंदी. हनुमानाचं जीवन म्हणजे एक भक्त के बिना भगवान अधुरा. भक्तीच्या नऊ पायऱ्या आहेत. त्यातील दास्यभक्तीच उत्कृष्ट उदाहरण हनुमान. गुरुजींनी एका विद्यार्थाला विचारले तुला वीर मारुती आवडतो कि दास मारुती? लहान मुलाने पटकन उत्तर दिले दास मारुती. जो दास असतो तोच वीर असतो. 

वानर हि जात हलकी असली तरी हनुमानाने कधी जाणून दिलं नाही. वानरजात रानटी, असंस्कृत, चंचल अशी जमात आहे पण हनुमान यापलीकडे होता बल-बुद्धी संपन्न, मानसशास्त्र, राजनीती, व्याकरणात निपूण, विद्वान, साहित्य, तत्वज्ञाचा अभ्यासक होता. हनुमानाचा जन्म रामाच्या मदतीसाठी होता. सुग्रीवाचा मित्र होता. तसाच तो रामाचा सुद्धा मित्र होता. राम आणि लक्ष्मण सुग्रीवाच्या शोधात येतात तेव्हा सुग्रीव आपल्या राज्यात आलेले अथिति बालीने पाठविले आहेत कि नाही याचा शोध घेण्यासाठी हनुमानाला पाठवतो. हनुमान आपल्या पांडित्याने, मानसशास्त्र आणि तत्वज्ञाच्या आधारावर रामाला ओळखतो. बिभीषण रामाकडे येतो तेव्हा शत्रू पक्षातून आलेल्या बिभीषणाचा हेतू लक्षात घेण्यासाठी हनुमानाची निवड करतो. सीतेच्या शोधासाठी लंकेत जाण्यासाठी राम हनुमानाला पाठवतात. हनुमान बुद्धिमत्ता वरिष्ठमं आहे. अशोक वाटिकेत गेल्यावर हनुमान रामाच्या इक्ष्वाकू कुळाचे वर्णन करतो. सीतेच्या ह्रदयात विश्वास निर्माण करून आपली ओळख करून देतो. माणसाला ओळखण्याची ताकद हनुमानाजवळ आहे हे रामाने ओळखले होते. लंकादहनाचे कार्य हनुमानावर सोपवले होते. लंकादहन मध्ये राजनीती वापरून अर्धेकाम हनुमानाने पूर्ण केले. शत्रुपक्षाचा आत्मविश्वास संपवून टाकला. 

भक्त आणि भक्तीच मूर्तिमंत रूप हनुमान. रामाने हनुमानाला विचारले तुला काय पाहिजे असं विचारल त्यावर हनुमानाने आपली रामावरची भक्ती भाव कमी न व्हावा. रामाशिवाय दुसरा भाव निर्माण झाला नाही पाहिजे एवढच मागितले. जिथे रामकथा, स्तोत्र खऱ्या भक्ती भावाने चालू असते तिथे हनुमान वास करत असतात.

आजच्या समाजातरावण असुरी वृत्तीचे लोक लोकांना त्रास देत असतात. रामाच्या विचारांचे रक्षण करण्यासाठी हनुमानाची गरज आहे. जो दास आहे तोच वीर आहे हा संदेश हनुमान देतो.  केवळ शनिवारी देवळात जाऊन तेल आणि रुईची पाने अर्पण करून टिळा लावून दास होता येत नाही. मनात, ह्रदयात भक्तीचा भाव निर्माण करावा लागतो. केवळ रामाची, हनुमानाची वेशभूषा परिधान करून मालिका, नाटक, चित्रपट होत असतात. भक्तीसाठी चंदनापरी झिजावे लागते. तेव्हा दास बनता येते. commercial भक्तीत देव देवळात सुद्धा ना राहिला मग तो पैशाच्या भक्तीत कसा काय राहू शकेल ?  

हनुमान संकटमोचन आहेत आपल्या देशावर आलेलं महामारीच संकट  दूर व्होवो अशी प्रार्थना करूया. 

संकट कटै मिटै सब पीरा।

जो सुमिरै हनुमत बलबीरा।।

पवन तनय संकट हरन, मंगल मूरति रूप।

राम लखन सीता सहित, हृदय बसहु सुर भूप।।

- महेश 

  

साधारण ८०-९० च्या दशकातील काळ असावा. लहान असताना शाळेत जाण्याच्या तयारीत असता रेडिओवरती कौसल्येचा राम बाई हे गाणं लागलं कि शांतपणे ऐकत बसायचो. माझं आवडतं गाणं असायचं. काय तो मस्त काळ होता लहानपणीचा. जसं जसं मोठं होत गेलो तस तशी हि गाणी मागे पडली. रेडिओची जागा FM ने घेतली. धावपळीच्या युगात कुठेतरी हे गाणं ऐकाला मिळालं तर खूप प्रसन्न वाटतं. हि प्रसन्नता आज मनुष्याच्या चेहऱ्यावरून हरवली आहे. भक्तीची जागा भीतीने घेतली. अवती भवती दाट भीतीच वातारण.  निराशेच्या अंधकारात माणूस हरवला आहे. अशा परिस्थिती काय करावं कोणालाच काही सुचत नाही देऊळ बंद तर कोणाला हाक मारायची. मन शांती आणि चित्त एकाग्र करण्यासाठी कुठं जायचे ? समाजाला मार्गदर्शन करेल प्रेरणा मिळेल आश्वासन देईल या परिस्थितीतून कोण बाहेर काढेल ? आत्मविश्वास, सर्वस्व गमावून बसलेल्या मनुष्याला कोण देईल विश्वास, कोण देईल बळ असं कोणी आहे का? होय याच उत्तर श्रद्धा आणि भक्तीत आहे. 

चैत्रातील दिवस चालू आहे. सध्याच्या बाहेरील दूषित, भयभतीत चिंताग्रस्त वातावरणात ऐकायला मिळतेय We are craving for Ramrajya.असं काय आहे कि आम्हाला रामराज्य हवं आहे? त्या काळातील शिक्षणव्यवस्था, कुटुंबव्यवस्था, धर्मसत्ता, राज्यव्यवस्था, अर्थव्यवस्था, सामाजिक नैतिक, सांस्कृतिक  मूल्ये, संस्कृती, एक विचारधारा. पाच हजार वर्षे अधिक लोटली तरीही आजच्या घडीला मार्गदर्शन ठरतेय. पण Communist वस्तूची आयात करणारे प्रश्नचिन्ह निर्माण करतात कसं शक्य आहे. रामायण काळातील व्यवस्था, आदर्श  या काल्पनिक गोष्टी नाही तर प्रत्यक्ष जीवन जगवून दाखवले आहे आणि समाजासमोर demonstration, जीवनाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन, जीवनधारा, विचारसरणी जगासमोर ठेवली आहे. आदर्श ठेवला.  "नर अपनी करनी करे सो  नर का  नारायण हो जाय."

Why do you smoke असं एखाद्याला विचारलं असता तो लगेच मोठया आवाजात उत्तरं देईल तुज्या बापाचं काय जातंय ? अशा लोकांना काय समजणार रामकालीन व्यवस्था आणि दुसरा असा एक वर्ग आहे आमच्याकडे वेळ (No Time) नाही. समजून घेणारी हि माणसे नाहीत पण त्या व्यवस्थेवर टीका करून प्रश्नचिन्ह उभी करणारे महाभाग आहेत. आम्ही आमच्या पद्धतीने जगू  वेस्टर्न कल्चर हीच आपली संस्कृती मानणारी लोक आपल्या संस्कृतीला रानटी, कमी लेखतात. माणूस सुशिक्षित झाला पण सुसंस्कृत नाही.

उत्सव प्रिय: खलु मनुष्य: उत्सव मानवी जीवनात थकलेल्या मनाला उत्साह, स्फूर्ती, चैतन्य देतात. निराश झालेल्या मानवाला पुन्हा उभारी देत आशेचा किरण दाखवतात. उत्सव सुट्टी साठी नसून एकत्र येऊन आनंद वाटण्याचा संदेश देतात. चैत्रातील गुढी पाडव्यानंतर येणारा रामनवमी उत्सव जीवनाला मार्गदर्शन, आश्वासन (God with you) देतो. रामाचा जन्म कथा ऐकण्यासाठी आणि गोष्टीत रमण्यासाठी नाही झाला. तसेच अयोध्येचा राजा बनून राहणे म्हणून नाही तर कर्तव्य, मर्यादा, जबाबदारी समजून आचरण करावे यासाठी मर्यादा पुरुषोत्तम रामाने जीवनात प्रत्येक गोष्टीचे पालन केलं आहे माता-पिता, गुरु, समाज, नीतिमूल्ये.  मनुष्य अवतारात ज्या गोष्टी करणं आवश्यक असतात ते रामाने मर्यादेत राहून पालन केलं आहे. केवळ रामाचा पाळणा म्हटला सुटवंडा खाल्ला आणि उपवास सोडला म्हणून रामनवमी साजरी होत नसते. रामाचा जन्म प्रत्येक व्यक्तीच्या ह्रदयात आणि डोक्यात झाला पाहिजे.

राम म्हणजे दिने दिने नवं नवं. राम नावात कोमलता, प्रेम, शीतलता, स्वार्थत्यागाची पराकाष्ठा म्हणजे राम. राम राजा असूनही ना सत्त्तेचा उन्माद ना अहंकार. मला राज्य नको, राज्याभिषेक नको असं म्हणणार व्यक्ती केवळ रामच. रामाने राज्यातील प्रत्येक व्यक्तीचे प्रेम मिळवले होते. प्राण जाय पर वचन ना जाय रघुकुलाचं पालन करून रामाने वारसा जोपासला. मनुष्याचे जीवन कसं असले पाहिजे हे रामाच्या चारित्र्याकडे कडे पाहून शिकावे. आजच्या शिकलेल्या नव्या पिढीला राम चरित्र फारसे माहित नाही. आमची शिक्षणव्यस्थेत राम येत नाही. पण जॉनी जॉनी एस पापा येतो. आम्ही आमच्या मुलाला इंग्रजी माध्यमात शिकवणार असं हट्टहास करणारे पालक कसं काय मुलाचं भविष्य घडवणार ? आई-वडील कामावर कुठून मिळणार संस्कार, कसे बनणार आदर्श, चारित्र्य. या शिक्षणाने कुठे जॉब मिळणार कोण विचारतोय. इंग्रजी येत असेल तर बोला. इंग्रजी भाषेत बोलणारे विद्वान आणि संस्कृत बोलणारे असंस्कृत असंच म्हणायचे. पैसे किती कमावतोय, शिक्षण किती आहे तरच मुलगी देऊ पण मुलगा निर्व्यसनी असावा धूम्रपान करणारा नसावा. कशी उभं राहणार विवाहसंस्था आणि कुटुंबव्यवस्था ? लग्न झाल्यावर वृद्धाश्रमात सोडणाऱ्या मुलांना वानप्रस्थाश्रम कोण समजावणार ?   

Man is animal नसुन तो  Rational animal, Social animal आहे. माणसाने माणसारखेच वर्तन केले पाहिजे. शिष्टाचार केला पाहिजे. तसं वर्तन नसेल तर तो Animal च आहे. खरंच आपण सुधारलो आहोत का? असा प्रश्न पडतो. शरीराने आणि बुद्धीने प्रगल्भ झालो पण सतसत विवेकबुद्धीने, करुणा, कर्तव्यपरायण, नम्रतेने कधीच नाहीच. धर्म म्हणजे काय ? आम्ही समजून घेऊ शकलो नाही. गंध लावणे, मंदिरात जाणे म्हणजे तो आस्तिक आहे असं नाही तर मी कोण आहे ? मी कोणीतरी आहे ? स्वतःला ओळखणे म्हणजे धर्म.

रामाचा जन्म राज्यगादी वर बसून राज्यकारभार करण्यासाठी झाला नव्हता. दरवर्षी रामनवमी येते रामनवमी उत्सव साजरा साजरा होतो. कथा, कीर्तन ऐकतो, पाळणा म्हणतो आणि उपवास सुटतो उत्सव पूर्ण होतो. एवढेच रामाला मनुष्याकडून अपेक्षित आहे का ? मानवाचा जन्म कशासाठी झाला आहे हे दाखवण्यासाठी रामाचा जन्म झाला आहे. रामाचा जन्म परित्राणाय साधूनां विनाशायच दुष्कृताम । धर्मसंस्थापनार्थाय संभवामि युगे युगे ।। आज आपल्याला हव्या असलेल्या सर्व गोष्टी लगेच मिळतात पण त्याची किंमत नसते. प्रत्येक गोष्टीसाठी हवा असतो हव्यास. पाहिजे अजून पाहिजे. रामाला राज्य मिळून सुध्दा त्याग केला. लक्ष्मणाची पत्नी उर्मिला त्याग तितकाच मोठा आहे. रामाने कर्तव्याचं पालन करून रघुकुल परंपरा चालू ठेवली प्राण जाए पर वचन न जाए.

प्रत्येकाने रामाचे जीवन केवळ गोष्टी, कथा न समजता आणि राम केवळ देव होता असं बोलून आपण त्यांच्यावरती अन्याय करतोय. राम हा एक अवतार होता असं बोलून आपण आपली जबादारी, कर्तव्यापासून बाजूला होतोय. राम भगवान विष्णूचे अवतार असले तरी मनुष्य अवतारात जे दुःख, पीडा त्रास, विरह, वनवास  त्याग सहन करावे लागते ते सर्व रामाच्या जीवनात पाहायला मिळतेय. रामाचं जीवन समजून घेऊन त्यांचा उद्देश, संदेश मनुष्य जातीला होता. आदर्श पुत्र, आदर्श पती, आदर्श पिता, आदर्श राजा, आदर्श बंधु (भाऊ), आदर्श मित्र सखा, आदर्श चारित्र्य. लोकोत्तर जीवन म्हणजे राम. त्याच प्रत्येक व्यक्तीने पालन करून कटिबद्ध झाले पाहिजे. येणाऱ्या पिढीने हा आदर्श जीवनात आणला पाहिजे. हीच संस्कृती आणि हाच धर्म आहे. तरच रामनवमी उत्सव खऱ्या अर्थाने साजरा केला आणि रामाला अपेक्षितच होता असं समजू.

पुनःश्च भूयोSपि नमो नमस्ते ।

- महेश 

दिवस आहे हे Lock down चे 

Home Quarantine मधून बाहेर कसे पडायचे

तू येशील म्हणून...​​

कित्येक वेळ वाट पाहत बसायचे

घरभर चकरा मारत फिरायचे

Online मध्ये किती वेळ Chat करत बसायचे

२१ दिवस तुझ्याविना कसे काढायचे

विरहात कसे जगायचे

बाल्कनीत उभे राहत बाहेर बघायचे

ऑफिस चे ९ तास कसे काढायचे

बॉसचा फोन आला की उत्तर काय द्यायचे

Home Quarantine मधून बाहेर कसे पडायचे

माझ्या या घराच्या पाशी

पोलिस उभे आहे, थांब तू वाट बघ जराशी

चकवा देत बाहेर कसे पडायचे

येणारा प्रत्येक दिवस रविवार समजून

Home quarantine मधून बाहेर कधी पडायचे.

२१ दिवस तुझ्याविना कसे काढायचे

@ महेश

मुझे ऑफिस जाना हैं ! (I want to go to the office)

आठवतंय का बरं हे गाणं  ए आई मला पावसात जाऊ दे एकदाच ग भिजूनी मला चिंब चिंब होऊ दे ।।

पण या गाण्याचा आता काय संबंध ? पावसाळा नाही पण परिस्थिती तशीच आहे बाहेर कोरोना आहे. कोरोना नावाचं व्हायरस जगभर धुमाकूळ घालतयं. त्यात आपल्याकडे संपूर्ण देशभर लॉक डाउन आहे. बाहेर जाऊ शकत नाही. घरीच रहा असं सांगितलं जातंय. २१ दिवस घरात बसून करायचं तरी काय ? घरात ऑफिसची कामे सुद्धा होत नाही खूप कंटाळा आला आहे. काय करावं काही सुचत नाही. अशावेळी जुन्या शक्कल लढविल्या जात आहे. कोणी कॅरम, बुद्धीबळ, व्यापार, चोर पोलीस, असे विविध खेळ खेळत आहे. काही का असो पण कुठेतरी छंद झोपसला जात आहे जुन्या आठवणी पुन्हा एकदा नव्याने ताज्या होत आहे. नवींन गोष्टींना उजाळा मिळत आहे खूप बरं वाटतंय संपूर्ण परिवार एकत्र सोबत आहे एरवी असं चित्र कधी पहायला मिळत नव्हते. आज कुटुंबासोबत वेळ घालवायला मिळत आहे. भारतीय संस्कृतीत कुटुंबसंस्था प्रमुख स्तंभ आहे जो वेस्टर्न जीवनशैली भारतात रुजू लागल्यामुळे कुटुंबसंस्था ढासळली होती. 

कोरोनामुळे जगावर दुष्परिणाम झाले कुटुंब उध्वस्त झाले, सर्व व्यवहार ठप्प झाले. भारतावर त्याचे दुष्परिणाम झाले पण कुठेतरी चांगले परिणाम सुद्धा दिसू लागले आहे. आजच्या धावपळीच्या युगात कोणाकडे वेळ आहे. जो तो आपल्या कामात व्यस्त आहे. सर्व लाईन व्यस्त आहे घड्याळाच्या काट्यावर चालणारी मुंबई थांबली आहे. आजवर एकच गोष्ट ऐकत आलो होतो वेळ नाही रे पण आताच्या परिस्थितीत खूपच वेळ आहे. तो वेळेचा कसा उपयोग करायचा ज्याच्या त्याच्यावर अवलंबून आहे. 

ऑफिस मध्ये असलो कि काम करत वेळ कसा निघून जायचा कळत नव्हतो ८-९ तास काम करत थकून भागून घरी येत थकलेले शरीर पाहून घराच्या व्यक्तीशी सुद्धा ठीक बोलू शकत नसत, संवाद होत नसत कुठंतरी दुरावा निर्माण होत होता. खचाखच भरलेल्या लोकलचा प्रवास नाही ते बरं आहे. ऑफिस च्या कामामुळे वाचन, लिखाण कला, छंद काळाच्या पडद्याआड गेले होते पण कोरोनाच् निमित्त ठरलं आहे या गोष्टींना पुन्हा एकदा उजाळा मिळतोय आहे. 

गेले ते दिवस राहिल्या त्या आठवणी असं चित्र पहायला मिळतं होते पण आता असं म्हण्याची वेळ आली आहे गेलेले दिवस परत आले आहे.  आले ते दिवस ताज्या झाली आठवणी. पण ऑफिस च काय ? 

- महेश 

तू गेलास... त्यानंतर मागे वळून बघितलेस का रे परत कधी ? काय झालं असेल तुझ्यामागे ? तुझ्यावर उत्कट प्रेम करणाऱ्या माणसाचं तुझ्याशिवाय ? तुला प्रश्न पडला असेल कि नसेल माहित नाही. जीवन कसं अगदी भकास वाटतंय. निर्माण झालेली पोकळी भरून काढण्यासाठी आता तरी मागे वळून बघ... आमच्यासाठी नाही. तू नाती जोडलीस नवीन जोडलेल्या नात्यांवर प्रेम केलंस त्याना आपलसं केलंस त्यांच्यासाठी. जिच्यावर तुझं प्रेम जडलं तिला भेटण्यासाठी... खरं सांगू प्रेम होत ना तुझं तिच्यावर फक्त प्रेम नाही, तुझा श्वास होती ती. तुझ्या नावाच्या आधी तीच नाव आधी जोडलं जात "राधेकृष्ण" गोकुळ सोडल्यावर परत बासरी वाजवल्याचा कुठेही उल्लेख नाही. 

तुला एक सांगू, "Krishna made play divine" एकमेकांना duffer बनवून wine पिण्यातच जीवन गेलंय. स्पष्ट सांगतो तुला राग येईल पण खरंय आहे तुझ्याशिवाय तुझी गीता सुद्धा बंदिस्त चौकटीत घुसमटतेय. तिच्यात ताकद नाही राहिली. खोट्या शपथा घेणाऱ्यांच्या धर्मसंकटात सापडलीय. जाताना तू भेट म्हणून देऊन गेलास कधी तिचा विचार केलास आहे कशी आहे ती ? खरचं खूप कठोर झालायस तू. अरे, आम्हाला तुझं तत्वज्ञान नको. तुझं तत्वज्ञान किती लोक आचरणात आणतात हे आम्ही पाहिलंय. ज्यामध्ये तत्व आणि ज्ञान मध्ये फरक करून तुला विसरून गेले आहेत. एकवेळ आम्ही म्हणतो वेळ कुठे आहे आज ? पण असं वाटतंय तुझ्याकडे सुद्धा वेळ नाही आमच्यासाठी. आमचं सोडून दे रे तुझ्यावर प्रेम करणारी तुला मानणारी तुझी माणसे तुला सोडून गेली आहे. आज ती एकटी पडली आहेत. सत्यासाठी, न्यायासाठी झगडत आहे तुला काहीच वाटत नाही. आमच्या भाषेत बोलायचे झाले तुला कोणाची काही पडली नाही. 

गीतेत तू यदा यदा हि धर्मस्य... म्हणतं परत येण्याचं वचन दिलंस आहेस. अरे वो एक सांगायचं राहून गेलं "अश्वत्थामा एक चिरंजीव" वाचायचं म्हणत होतो पण ते मीडियावाले अश्वत्थाम्याच्या बातमीकडे लागले आहे. बिचारा युगान युगे इकडे तिकडे भटकत आहे. काही ना दिसतो तर काही लोंकानी पाहताच दातखिळी बसते. त्याला मोक्ष कधी मिळणार ? आता आलास तर युध्दासाठी येऊ नकोस. संहार काय असतो आम्ही आता पाहिलंय. आयुष्यात सुखासाठी भटकणारे खूप आहेत. सुख नको पण जीवनात सूर भरायला ये. पैशासाठी रात्रंदिवस पळत राहणारे अनेक. पैसे नको प्रेमाचे दोन शब्द बोलण्यासाठी ये. जवळ असून सुद्धा संवाद होत नाही. तुझं तू अन माझं मी. काय सांगू तुला बोलण्यासारख खूप आहे. पण ऐकून घ्यायला कुणाकडे वेळ नाही. काहींना त्यात रस नाही. प्रत्येकाची कहाणी घर घर की.  

तुला शोधायचा प्रयत्न केला फेसबुकवर तुझ्या नावाने अनेक फेक अकाउंट वापरत आहे. आलास तर तू तुझ्या नावाच copyright करून घ्यायला विसरू नकोस. आणि हो आता तर आधार कार्ड compulsory आहे ते आधी बनवायला विसरू नकोस त्याशिवाय तुझी कोणतीही कामे होणार नाही. एक राहिलं contact number किंवा email id देऊन जा गेलास कि परत कधी येशील काही सांगता येणार नाही.  

कृष्णा येताना राधेला घेऊन ये पुन्हा तुझी बासरी ऐकायला मिळेल. जीवनाच्या बासरीत सूर भरायला ये !

- महेश भुवड 

आली गटारी.... !!! आता हे काय नवीन ? नवीन असं काही नाही, यंदाही सालाबादप्रमाणे... हो, तुम्ही बरोबर वाचलात. होय, आली गटारी.... पण आली दिवाळी असं आहे. ते फक्त दिवाळीत. हे गटारीसाठी, कमाल आहे बुवा ! लिहणाऱ्यांची कमाल आणि पिणाऱ्यांची धमाल. गटारी सण मोठा पिणाऱ्याला नाही तोटा. हा सर्व आटापिटा फक्त गटारीसाठी. आपल्याकडे गटारी आणि थर्टी फर्स्ट धूमधडाक्यात साजरे केले जातात. अलीकडच्या लोकांनी गटारीला सुद्धा सणामध्ये सहभागी केलय. किंबहुना आपण त्याला इव्हेंटच स्वरूप प्राप्त करून दिलयं. कोणी वैयक्तिक साजरा करतो तर कोणी मित्रपरिवारासोबत. असो, काही दिवसच शिल्लक राहिले गटारीला. एव्हाना व्हॅट्सऍप, फेसबुकवरती शुभेच्छाचे संदेश, विनोदी व्हिडीओ, स्टिकर, GIF एकमेकांना फॉरवर्ड करत वायरल होऊ लागली असतील. अनेकांनी तर आपले पार्टी मॅनेजमेंटचे प्लॅनिंग सुद्धा केलं असतील. विविध बेत आखले असतील. चिकन, मटण, दारूची दुकाने, हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स गटारीच्या तयारीला लागली असतील. दिवाळीत आकाश कंदील, दिव्यांनी झगमगतात तसाच काहीसा प्रकार गटारीत पाहायला मिळतो. आकर्षक ऑफर्स गटारी स्पेशल. लोंकाची अक्षरशः दुकानावर झुंबड उडते. चिकन, मटण दारूची दुकाने, हॉटेल्स रेस्टॉरंट्स गर्दीने फुलून जातात. असं असताना कशाला मागे राहायचं बरं, चला तर मग आपण सुद्धा गटारी साजरी करूया या विषयाचा गटारी विशेष लेख.

पावसाळा सुरु झाला कि वारीचे वेध लागतात. माऊलीचे दर्शनानंतर एक महिन्याने श्रावण मासाला सुरुवात होते. व्रत वैकल्याचे दिवस. पण तमाम गटारी प्रेमींना वेड लागते गटारीचे. ये भाय कब है गटारी ? लोकल ट्रेन, ऑफिस अगदी कुठेही सर्रासपणे या दिवसात  विचारला जाणारा हमखास प्रश्न. काय मग, गटारी स्पेशल काय ? चर्चाना उधाण येते. हा सण केवळ मराठी माणसाचा आहे असं नाही तर अनेक लोक यात सहभागी होऊन हा सण साजरा करतात. या सणाचे विशेष म्हणजे नॉनव्हेज, दारू आणि सोबत पिणारे मित्र. हल्ली शाळेत जाणाऱ्या नवीन पिढीला देखील गटारी हा सण आहे असचं वाटू लागलं आहे. आमच्या लहानपणी आम्ही शेजारच्या काकुंच्या घरी गेलो होतो. काका आणि त्यांचे मित्र खाली बसून ग्लास मध्ये दारू ओतत होते. याबद्दल त्याना विचारलं तेव्हा ते म्हणाले बाळा हे औषध आहे. आम्ही तर लगेच दोन मिनिटात घेतो तुम्ही तर सर्व एकत्र बसून घेत आहात. हे कोणत्या आजारावरच औषध आहे. त्यावर त्यांनी उत्तर दिलं बाळा, तू अजून लहान आहेस. तुम्ही आता निघा बघू जाताना दरवाजा बंद करून जा. काही महाभाग लोक आपल्या लहान मुलाला देखील दारूचे एक दोन थेंब जिभेला लावतात पण दो बूंद जिंदगीसाठी पोलिओ बुथवर जाण्यासाठी पाय मागे सरकतात. अख्क आयुष्य दारूत गेल्याने मुलाला देखील त्याच मार्गावर घेऊन जातात. रविवार सुट्टीचा वार असल्याने  बहुसंख्य लोकांचा रविवार तर अल्पसंख्यायकांचा बुधवार वा शुक्रवार. मटण, चिकन, मच्छी, दारू वर तुटून पडायचं. जरा अति झाली कि गटारात पडायचे झाली आमची गटारी साजरी. अगदी कुठेही बसून साजरा केला जाणारा सण. पिणाऱ्यांची चांगलीच चंगळ असते. बस ते कोणाच्या तरी शोधात असतात. निवांत ठिकाणी मित्रांना फोन लावत हॉटेल्समध्ये इकडंतिकडे भटकत असतात. पिणाऱ्यामित्रांमध्ये ज्याने आयुष्यात दारूला हात लावला नसतो अशा मित्राला देखील दारू पियाला ब्लॅकमेल करतात, अरे, घे रे  थोडीशी. काही नाही होणारं आम्ही इतकी वर्षे पितोय ना काय झालं आम्हाला ! काही नाही, तर मग आमच्यासोबत घे थोडीशी असं करत बिचाऱ्या निर्व्यसनीला दारूचं व्यसन कधी लागत काही कळतच नाही. हा हा म्हणता शेवटी निघायची तयारी होते पण पाय मात्र निघत नसतात. टेबलावर बिल येऊन पडत. बारा हजार रुपये. बस फक्त १२ हजार. रात्रीचे उशीरा घरी आल्याने बारा वाजले असतात.

मित्रांनो प्रत्येकाने हा अनुभव घेतलाच असेल असं म्हणायला हरकत नाही. दुसऱ्यादिवशी बारा नाही तर तीनतेरा वाजले असतात. एवढं बिल ! प्रत्येकजण एकमेकांकडे डोळे मोठे करत पाहत कोण जास्त पील ? हे आपल्या समाजाचे चित्र. आपण काय करतो ?  कोणते सण साजरे करतो ? ज्याला आपण सण म्हणतो खरचं तो सण आहे का ? जर तो सण मानीत असू तर सणासारखा साजरा का होत नाही ?  धांगडधिंगा, दारू पिऊन तमाशा करणं. कोणी बोललं कि अरे.. जरा कमी पित जा. तुज्या बापाची पितो का ? माझ्या पैशाची पीतोना ! तुझ काय जातय. असं उद्धट उत्तर ऐकत गप्प पुढे जावं लागतं. प्रश्न खाण्यापिण्याचा नाही तर येणारी पिढीला काय आदर्श देणार आहोत. समाजातील नैतिक मूल्ये बाजूला सारून फक्त मानव, समाज अधःपतन हाच हेतू आहे का ? गटारी साजरी होतेय दारू पिऊन, गटारात, रस्त्यावर पडून. दारूच्या आहारी जाऊन. यातून कसं कुटुंब उभं राहणार आणि नवीन पिढी, समाज. कुटुंबाचा आपल्या मुलाचा यात विचार देखील नसतो. हवंय ते फक्त स्वांतत्र्य, स्वतःला आनंद . दारूने अनेक कुटुंब उध्वस्त झाली. दारू वाईटच. दारू वाईट असते हे योग्य आहे पण कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक केला कि ते विषच. कित्येकांची घरे दारुच्या उदरर्निवाहावर चालतात.  श्रावणात मासांहार वर्ज्य आहे म्हणून त्याआधी हि सोय केली जाते. मनुष्याने आपल्या फायद्यांसाठी, वैयक्तीक स्वार्थासाठी नियम बनवले. मांसाहार करावा अथवा करू नये हा ज्याचा त्याचा  वैयक्तीक प्रश्न. पण दारू पिऊन धिंगाणा घालणे उलट सुलट बोलणे हे  समाजात गैर आहे. सुशिक्षित चांगल्या घरची तरुण मुले दारूच्या आहारी गेली. प्रोफेशनल प्रमाणे ब्रॅण्डेड, महागडी दारू पिऊन स्वतः पिऊन इतरांनाही  देशोधडीला लावले. आपण ज्या समाजात राहतो त्या समाजाचा एक भाग असतो. समाजाशी देणं लागतो. सामाजिक भान ठेऊन समाजात सण, पार्टी साजरे केले पाहिजे. इतरांना कोणालाही त्रास होणार नाही याची काळजी घेतली पाहिजे. गडचिरोली, चंद्रपूर
जिल्हा दारूबंदी, व्यसनमुक्ती म्हणून घोषीत केला आहे. नवरा दारूत गेला आता मुलगा हि, कुटुंबाचा कणा तरुण दारूच्या आहारी गेला तर याच दुःखानें कुटुंब पोखरून जात. याकरिता डॉ. अभय बंग राणी बंग, पारोमिता गोस्वामी अशा समाजसुधारकांनी एकत्र येऊन दारूबंदी लढा दिला. तरुणांमध्ये  जनजागृती केली.   

गटारीचा आजवरचा इतिहास पाहिला कि अनेक लोक दारूत गेले असाच आहे. गटारीचा दारूशी थेट संबंध आहे. दारूशिवाय गटारी कसली. खालच्या थराची पातळी गाठली आणि आयुष्याची राखरांगोळी करून टाकली. गटारी हे नाव कुठून आलं कसं आलं हे माहित नाही. पण आषाढ अमावस्याची जागा गटारी ने घेतली हे मात्र खरं. गटार स्वच्छ करण्याऐवजी गटारात कचरा दारूच्या बाटल्या टाकून परिसर अस्वच्छ  करून रोगराईला निमंत्रण देतोय.
मन मंदिरा तेजाने च्या ऐवजी मन मदिरेत चिअर्सने भरले आहे. झिंगायचं पिऊन फुल टेन्शन गुल. याला जबाबदार कोण ? पिणारे आहेतच आणि पिणाऱ्याला खतपाणी घालणारे पोशिंदे.



गटारी साजरी होते तर मग आषाढ अमावस्या का नाही ? जो भारतीय संस्कृतीमध्ये सण आहे त्याला बाजूला करून फक्त आनंदासाठी, पिण्यासाठी गटारी सण हवाय. अशाने आषाढ महिन्याचे महत्व कमी करत चाललो आहे. आषाढी एकादशी, गुरुपौर्णिमा उत्सव साजरी करतो. देवशयनी एकादशी पासून चातुर्मास सुरु होतो. देव चार महिने झोपी जातो असा समज आहे म्हणून काय पार्टी करायला रान मोकळं. त्याचा शेवट दारू पिऊन करतो.  आपल्या संस्कृतीचा देदीप्यमान इतिहास सण आणि उत्सवांमध्ये आहे. प्रत्येक सणाचं महत्व समजून साजरे केली जातात. त्यामागे मोठी विचारधारा आहे. शास्त्रीय कारण आहे. प्रत्येक ऋतूंमध्ये येणारे सण उत्सव काहीतरी संदेश देण्यासाठी आलेले असतात. समाजातील निरागसता, दुःख, क्लेश, हेवेदावे बाजूला सारून जीवनाला एक नवी दिशा देतात. उत्साह, चैतन्य, स्फूर्ती देतात. ध्येय देतात. जीवन उन्नत बनवितात. आपल्याकडे अमावस्या म्हटलं कि वाईट असते असा गैरसमज आहे. अमावस्याच्या अंधाऱ्या रात्री दिवे लावून सर्वत्र लख प्रकाशीत करून टाकायचे. दिवाळीच्या दिवशी देखील अमावस्या असते त्या दिवशी काय करतो दिवाळी काय संदेश देते अंधारातून प्रकाशाकडे. हा विचार समजून घेऊन आषाढ अमावस्या साजरी  करण्यासाठी कटिबद्ध होऊया.



- महेश भुवड 

मागील आठवड्यातील घटना आहे. बातमी वाचताना त्या फोटोने माझं लक्ष्य विचलित केलं. बघताच क्षणी मन विछिन्न झालं. मेक्सिकोमधील रियो ग्रॅंड नदीच्या किनाऱ्यावर एका बाप-लेकीच्या मृतदेहांचा फोटो. या फोटोने आयलान कुर्दीची आठवण करून दिली. ऑस्कर मार्टिन्स आपली पत्नी आणि मुलगी व्हॅलेरिया मार्टिन्सला सोबत घेत रियो ग्रँड नदीमार्गे पोहत अमेरिकेतील टेक्सस येथे जाणार होते.  मुलगी सुरक्षित राहावी म्हणून बापाने आपल्या मुलीला पाठीवर घेऊन टी शर्टमध्ये बांधले आणि नदीत उडी मारली आणि तो टेक्ससच्या दिशने पोहू लागले पण वेगाने वाहणाऱ्या नदीने दोघा बापलेकींना आपल्यात सामावून घेतले. नदीमार्गे पोहत अमेरिकेत जायचे त्याचं हे स्वप्न अपुरं राहिलं. या बापलेकीचा मृतदेह नदीच्या किनारी सापडला. जगभर या घटनेने लोक संतापले. अनेक लोक हा फोटो पाहून भावुक झाले. ट्रम्प यांच्यावर टीका झाली. या बापलेकीच्या मृत्यूला जबाबदार कोण ? अमेरिकेची नवी व्हिसा पॉलिसी ? ट्रम्प यांचे निर्वासितांना अमेरिकेत घातलेली बंदी ? कि आपला देश भूमी सोडण्यासाठी भाग पाडणारे राजकीय धोरण ? जगभर निर्वासितांचा प्रश्न पुन्हा एकदा पुढे आला. निर्वासित या शब्दापेक्षा Refugee हा शब्द अधिक परिचयाचा आणि जवळकीचा वाटतो.

अमेरिका-मॅक्सिको सीमेवर सध्या सुरू असलेल्या वादाचा फटका सेल्व्हाडोरमधील नागरिकांना बसत आहे. अनेक नागरिक अमेरिकेकडे शरणागतीची मागणी करत आहेत. ऑस्करही काही दिवसांपासून अमेरिकेत स्थायिक होण्यासाठी प्रयत्न करत होते. मात्र अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या निर्वासितांविरोधी धोरणांमुळे त्यांना यश येत नव्हते. निर्वासितांचा प्रश्न हि जागतिक समस्या बनली आहे. आपल्या मातृभूमीतून हाकलून दिल्याने मातुभूमीत होत असलेल्या छळाला कंटाळून तेथील स्थायिक नागरिकांना आपली भूमी आपला देश सोडून आश्रयाकरिता, सुरक्षितेसाठी दुसऱ्या देशात जावं लागत. तेथील परिस्थिती, अमानुष छळ, मानवी अत्याचारामुळे पोषक वातावरणासाठी नागरिक स्थलांतर करतात. अशी कोणत्या कारणांमुळे या नागरिकांना आपला देश, आपली भूमी सोडून जावं लागतं आणि त्यांना निर्वासित होण्याची वेळ पडते. निर्वासितांच्या ज्वलन्त प्रश्नाचे उत्तर शोधण्यात देश अपयशी ठरले आहेत. निर्वासितांचा आजवरचा इतिहास पाहिला कि युरोपमधून ज्यू लोकांची हिटलरने जर्मनीमधून केलेली हाकलपट्टी. ज्यूवर झालेले अत्याचार, छळामुळे, धर्मासाठी, राजकीय विचारांच्या गटामुळे, धोरणामुळे, वंश, भाषा, संस्कृती यावरून त्याच्या मूलभूत हक्कांवर गदा आली. डेन्मार्क, नॉर्वे , फिनलंड, आइसलँड या देशाचे बनलेले प्रदेशही Refugee friendly म्हणून ओळखले जातात.


२० जून हा दिवस जागतिक निर्वासित दिन पाळला जातो. निर्वासितांच्या प्रश्नांना राजकीय, सामाजिक वंश, भाषा, धर्माची, संस्कृतीची झालर आहे. गरीब-श्रीमंत हा भेद आहे तसा निर्वासितांना हि या घटकांना सामोरे जावे लागते. समाजाला लागलेली कीड आहे यामध्ये नाहक निरपराध, निष्पाप लोकांचा, लहान मुलांचा बळी जातोय. युरोपातून सुरु झालेली रस्सीखेच सीरिया, अफ़गाणिस्तान, पाकिस्तान, भारत, श्रीलंका, म्यानमार पर्यंत पोहचली. एकूणच पाहिले कि निर्वासित सुद्धा माणसेच असतात ना मग त्यांच्यावर जनावरांसारखी वागणूक का दिली जाते. फोटो पाहिल्यांनर माणुसकी संपत चालली आहे असचं वाटू लागले आहे. निर्वासितांना वाली कोण ? माणुसकी उरली आहे फक्त एका क्लिकसाठी, माणुसकी उरली आहे आपल्या कॅमेरात फोटो कैद करण्यासाठी, माणुसकी उरली आहे बघ्यांची अलोट गर्दी पाहण्यासाठी.


- महेश भुवड